WE ZIJN ALLEMAAL NET KLEUTERS
Wanneer een negatieve boodschap wel nodig is
Bovenstaande kaart kreeg mijn zoon jaren geleden van zijn kleuterjuf. Het is een boodschap die je in eerste instantie aardig in de oren klinkt. De juf complimenteert mijn zoon met iets (‘Mooi zo’). Maar waarmee complimenteert ze hem? En bereikt zij met deze boodschap wat zij wil bereiken?
Mijn collega Corine van Impelen schreef er laatst een blog over: Wat is het effect van een negatieve boodschap? Het effect is dat mensen juist het ongewenste gedrag gaan vertonen. Zelf schreef ik ook eerder over negatief taalgebruik. Met dezelfde conclusie: Ontkenningen vestigen de aandacht op iets waar de ontvanger juist niet aan moet denken (‘Niet door de plassen lopen’). Nog
lastiger wordt het wanneer het negatieve taalgebruik verhullend is. En zich vermomt als compliment.
Close reading
Effe een potje close reading. Op de kaart staat: ‘Je had niet één waarschuwing nodig tijdens de gymles, mooi zo.’ Stijn denkt: ‘Ik heb in de gymles vaak meerdere waarschuwingen nodig. Ik gedraag mij dus niet zoals het hoort in de gymles. Hoe moet ik me wel gedragen? Moet ik stilzitten? Goed luisteren? Harder rennen?’ Uit de tekst blijkt niet wat het wenselijke gedrag is.
Het onwenselijke gedrag wordt ook niet genoemd. Wat doet Stijn verkeerd? Zit hij te kletsen? Te klieren? Zit hij aan de kinderen? Aan de juf? Het wordt niet duidelijk. Alleen de consequentie van het onwenselijke gedrag komt naar voren: een waarschuwing. Wat die consequentie concreet inhoudt, is niet duidelijk. Wat gebeurt er na de waarschuwing? Een boete? Proces verbaal?
Leuke hond
De juf heeft het goed bedoeld. Op de voorkant van de kaart staat een leuke hond. Toch zat ik flink te fronsen, toen ik de kaart las. Sorry, ik ben wel zijn moeder. Ik kan me niet anders voorstellen dan dat Stijn verward was door de boodschap. Op drie punten was er onduidelijkheid: wat moet ik niet doen, wat gebeurt er als ik het toch doe en wat moet ik wel doen?
‘Stijn, je hebt goed geluisterd tijdens de gymles, mooi zo.’ Dat is een heldere, positieve boodschap. Wedden dat Stijn dat de volgende keer dan weer gaat doen? Vast wel. Maar is daarmee het probleem opgelost? Nee, want het kan nog steeds zijn dat hij intussen aan de andere kinderen zit. En dat is juist het gedrag dat de juf niet meer wil zien. Bijvoorbeeld hoor.
Negatief voor de duidelijkheid
Met andere woorden, door alleen het positieve gedrag te benoemen, red je het niet altijd in communicatie. Soms moet je duidelijk zijn welk gedrag precies onwenselijk is. Neem nu deze blog. Ik breng een negatieve boodschap: Zo moet het niet. Daarmee hoop ik dat ik mijn blog helder maak.
Mijn boodschap is dus: communiceer vooral concreet en helder als je mensen tot bepaald gedrag wilt aanzetten. Negatief zijn moet daarbij af en toe, voor de duidelijkheid. We zijn tenslotte allemaal net kleuters.