LEREN VAN DE KLEREN VAN DE KEIZER
Over aandacht voor materiaal en model
Bij moeders van vriendinnetjes zag ik het vaak: de patronen uit de Burda uitgespreid op tafel, een radeerwieltje erbij, de naaimachine ernaast. Mijn eigen moeder was er geen ster in en ikzelf ben het al helemaal niet. Misschien dat het daarom duurde voor ik op de analogie kwam tussen schrijven en kleren maken. Maar daar is-ie dan, ter lering.
In de schrijftraining die ik geef leg ik veel nadruk op het denkwerk dat aan het feitelijke schrijfwerk voorafgaat. Hoe maak ik dat nou goed duidelijk, vroeg ik me laatst maar weer eens opnieuw af. Ik dacht: door schrijfwerk te vergelijken met kleren naaien.
Start van het naaiwerk
Wat is nu echt de start van naaiwerk? Dat is de reden waarom je iets gaat maken. Bijvoorbeeld omdat het alweer december is en hartstikke koud. We hebben iets warms nodig. Wat ga je maken, vraag je je vervolgens af. Een jas bijvoorbeeld, een warme jas. En voor wie is die jas? Het maakt nogal uit of de jas voor een meisje is dat een prinsesje wil zijn of voor een vent die gaat survivallen in de Ardennen. Niet alleen vanwege de maat, maar ook vanwege kleur en dessin bijvoorbeeld.
Waarom, wat en voor wie dus. Daarmee zijn de eerste belangrijke beslissingen genomen, de voorbereiding is gedaan. Tot zover is de vergelijking met schrijven duidelijk, neem ik aan.
Materiaal en model
Maar dan? Kunnen we dan de naaimachine opstarten? Nog niet. Eerst moet je beslissen van wat voor stof je de jas maakt. En wat zo normaal is bij kleren maken – naar de markt voor een couponnetje – wordt bij teksten nogal eens vergeten. Van wat voor materiaal maak je de tekst? Kies je voor een zakelijk betoog in een neutrale toon? Kies je voor een vrolijk verhaal? Maak je verschillende lagen en zo ja wat zijn die lagen dan? Komt er ander materiaal bij, zoals beeld?
Samenhangend met je materiaalkeuze is het model waar je voor kiest. Daarvoor heb je een patroon nodig. Dat patroon – de opbouw – is je leidraad. Je moet weten welk stuk waar komt. Dan pas gaan we de jas naaien. lees: de tekst formuleren.
Iets met niets
In deze analogie is duidelijk dat formuleren slechts een klein deel is van het schrijfproces is. Het denkwerk en de keuzes voor materiaal en model gaan aan de feitelijke creatie vooraf. Doe je dat niet dan maak je iets met niets, dan maak je de nieuwe kleren van de keizer. En dan is het wachten op het kleine meisje dat je doorziet en hard om je gaat lachen.